امروزه کارت های اعتباری مختلف فیزیکی و مجازی جزو جدایی‌ناپذیر زندگی ما شده‌اند. انجام پرداخت‌های آنلاین، خریدهای روزانه، استفاده از خدمات باشگاه‌ها یا مراکز تفریحی و غیره که با کارت‌ های اعتباری انجام می‌شود، همگی تنها تعداد کمی از نقش این ابزار مفید هستند. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید دقیقا از چه زمانی کارت های اعتباری وارد زندگی ما شدند؟ دستگاه‌های خودپرداز، دستگاه‌های کارتخوان، پرداخت آنلاین و کارت‌های قابل شارژ از چه زمانی در حال استفاده از آن‌ها هستیم؟ در این مطلب نگاهی می‌کنیم به تاریخچه کارت های اعتباری ، از آغاز تا کنون.

نگاهی کوتاه به کارت های اعتباری

از زمان استفاده از اولین کارت های اعتباری تا این زمان و طراحی و استفاده از کارت‌های اعتباری فیزیکی و مجازی تا اپلیکیشن‌های کیف پول الکترونیک مانند «اپل پی» (Apple Pay)، این کارت‌ها سفری طولانی طی کرده و بیش از ۱۵۰ سال قدمت دارند.

هرچند که تنوع، شکل ظاهری، کاربرد و بسیاری موارد دیگر کارت‌های اعتباری امروزه نسبت به نمونه‌های اولیه به‌شدت تغییر کرده‌اند اما کاربرد اساسی همه آن‌ها و ایده طراحی یکی است.

تاریخچه کارت های اعتباری

همان‌طور که بارها و بارها در تاریخ ذکر شده است، اولین معاملات به‌صورت کالا به کالا یا پایاپای بودند؛ به این ترتیب که فرد با ارائه کالایی هم ارزش کالای دیگر می‌توانست آن را خریداری کند. جالب است بدانید بومیان آمریکایی حتی در مواردی داد و ستدهای خود را با تعداد اجساد دشمن‌ها، مهره‌های قیمتی، دندان حیوانات وحشی یا چرم‌ اعلای گوزن و خرس انجام می‌دادند. سپس طلا و نقره و برنز وارد میدان شده و دارایی و ثروت بودند؛ پس از اختراع اولین پول و سکه، داد و ستدها با استفاده از این پول‌های فیزیکی انجام می‌گرفت.

پس از اختراع پول و سکه و تشکیل سیستم دارایی، مالی و بانکداری در کشورها و شهرهای مختلف، اولین نمونه‌های کارت‌های اعتباری نیز به عنوان دارایی و ثروت وارد چرخه اقتصاد شدند.

تاریخچه کارت های اعتباری نشان می‌دهد که از همان ابتدا به دلایل بسیار زیادی کارت‌های اعتباری توانستند نظر مشتریان را به خود جلب کرده و با مزایای بی‌شمار خود در مدت زمان کمی محبوبیت بسیار زیادی پیدا کنند. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایمنی کارت‌های اعتباری (بی‌ارزش بودن کارت بدون اطلاع از حساب بانکی یا رمز کارت)
• حجم کمتر کارت‌ها نسبت به پول‌های فیزیکی
• راحتی استفاده و حمل آسان

این مزایای کارت‌های اعتباری اولیه بود؛ امروزه یکی از محبوب‌ترین مزیت استفاده از کارت‌های بانکی، امکان انجام معاملات بانکی بدون نیاز به صرف وقت در بانک است که با هزینه و کارمزدی بسیار کم انجام می‌شود.

تاریخچه کارت های اعتباری : تولد و آغاز

براساس گفته تاریخ‌شناس مشهور، «جاناتان کنویر» (Jonathan Kenoyer) تاریخچه استفاده از ابزار و لوح‌های گلی برای انجام معاملات بانکی به بیش از ۵ هزار سال قبل و تمدن بین ‌النهرین می‌رسد. این لوح‌ها در حین بررسی سایت باستان‌شناسی پیدا شده و تصویری از معامله تمدن بین‌النهرین با «هارپان‌ها» که با استفاده از لوح‌های سفالی انجام می‌شود. قطعا ادامه استفاده از تخته‌های خشتی و سنگی به‌عنوان پول و دارایی کار سختی بود. به‌مرور زمان و با هوشمندتر شدن بشر و پیشرفت تمدن، افراد تصمیم به استفاده از طلا و نقره آب شده به‌عنوان پول، دارایی و ثروت گرفتند.

تا مدت‌ها استفاده از سکه و نقره روش رایج انجام معاملات و به‌عنوان دارایی و ثروت محسوب می‌شدند. حال سفری به سال ۱۸۰۰ میلادی (۱۱۷۹) و «آمریکا» خواهیم رفت.

در دوره توسعه اقتصادی غرب، بازرگانان و تجار بین‌المللی برای پرداخت حقوق کارگران و یا انجام معاملات با دامداران و کشاورزان محلی از برگه‌های قابل شارژ (دارای ارزش مالی) و سکه‌های اعتباری استفاده می‌کردند. چنین معاملاتی به کشاورزان اجازه می‌داد تا زمان برداشت محصول، برای پرداخت هزینه قبض گرفته شده یا اجاره زمین مهلت داشته باشند.

تاریخچه کارت های اعتباری نشان می دهد که صد سال بعد، در اوایل سال ۱۹۰۰ میلادی (۱۲۷۹)، پیشرفت عظیمی در صنعت کارت‌های اعتباری و سیستم‌های مالی و بانکداری آمریکا به‌وجود آمد. بسیاری از فروشگاه‌های بزرگ و شرکت‌های نفتی کارت اعتباری مخصوص خود با مبلغ معینی وجه قابل شارژ برای خرید محصولات یا سهام در اختیار مشتریان خود قرار می‌دادند. این کارت‌ها فقط در فروشگاه یا شرکت صادر شده قابل استفاده بود و حتی گزینه‌ای برا ارتقا، وفاداری و بهبود خدمات آن طراحی نشده بود.

ظهور کارت‌های اعتباری جدید

ظبق تاریخچه کارت های اعتباری ، در سال ۱۹۴۶ (۱۳۲۵)، برای اولین یک بانکدار بروکلینی، کارت‌های اعتباری متصل به حساب بانکی افراد طراحی کرد که «شارژ ایت» (Charge-it) نام داشت. این کارت‌ها توسط بانک «بیگینز» صادر شده و واسطه‌ای بین خریدار، فروشنده و پرداخت‌کننده بودند.

به بیان بسیار ساده این کارت‌های کاغذی، توسط بانک به مبلغ دلخواه مشتری شارژ شده و سپس فرد می‌توانست به فروشگاه‌ رفته و خرید خود را با استفاده از این سند انجام دهد، پس از آن فروشنده مبلغ را با ثبت جزئیات به حساب بانک نوشته و در پایان روز یا هفته تمام مبلغ‌های دریافتی از کارت‌های این بانک را دریافت می‌کرد.

پنج  سال پس از آن، «بانک ملی فرانکلین» در نیویورک نیز چنین اقدامی انجام داده و اولین کارت‌های قابل شارژ خود را برای مشتریان دارای حساب صادر کرد.

تاریخچه کارت های اعتباری نشان می‌دهد که روند پیشرفت کارت‌های اعتباری پس از جنگ جهانی دوم و با آغاز انقلاب صنعتی در آمریکا سرعت بیشتری یافت. در این دوره کارت‌های اعتباری جدیدی صادر شدند که محبوب‌ترین آن‌ها کارت‌های قابل شارژ غذاخوری و استفاده از خدمات سرگرمی بود.

اکنون علاوه‌بر کارت‌های بانکی، کارت‌های اعتباری اشتراک کلوب‌های سرگرمی، استفاده از خدمات هتل‌ها و رستوران‌ها یا گردشگری و سفر نیز صادر می شدند. اولین نمونه از کارت‌های اعتباری امروزی، کارت «داینرز کلاب» (Diners Club Card) بود که در سال  ۱۹۵۰ (۱۳۲۹) و تنها با یک ایده ساده طراحی شدند.

«فرانک مک نامارا» (Frank McNamara) را می‌توان پدر کارت‌های اعتباری دانست. زمانی که مک نامارا همراه با دوستش در رستورانی مشغول غذا خوردن بود، کیف پول خود را اتفاقی جا گذاشت؛ همین مشکل ایده‌ای برای طراحی وسیله‌ای بود که در صورت گم شدن مدارک از دارایی و ثروت شما حفاظت کند. چند ماه، فرانک مک نامارا و دوستش با ایده‌ای به‌نام کارت‌های داینرز کلاب به رستوران قبلی بازگشته و اولین کارت‌های اعتباری امروزی اما به‌صورت مقوایی را به این مشتری جدید معرفی کردند.

تاریخچه کارت های اعتباری حاکی از آن است که داینرز کلاب، کارت اعتباری بود که عمدتا برای تفریح، سرگرمی و سفر از آن استفاده می‌شد و اولین کارتی بود که به‌صورت گسترده توسط عموم مردم مورد استقبال قرار گرفت.

خریدهای انجام شده با داینرز کلاب معمولا به‌صورت اعتباری بود، اما افراد می‌توانستند با مراجعه به بانک یا موسسه مالی مربوطه و معتبر کارت‌های خود را به مبلغ دلخواه شارژ کنند. لازم به ذکر است هر مشتری داینرز کلاب باید در پایان ماه به اندازه‌ای که از کارت خرید اعتباری انجام داده بود، هزینه آن را به بانک پرداخت می‌کرد. در خصوص محبوبیت استفاده از داینرز کلاب، باید به این نکته اشاره کرد که تنها در عرض ۱ سال پس از ظهور این کارت‌های اعتباری، تعداد مصرف کنندگان آن به بیش از ۲۰ هزار نفر رسید.

تاریخچه کارت های اعتباری : داینرز کلاب و آمریکن اکسپرس

نزدیک به ۷ سال بعد و در سال ۱۹۵۸ اولین کارت‌های اعتباری «آمریکن اکسپرس» وارد عرصه تجارت شدند. بهتر است بدانید اساس کار آمریکن اکسپرس و داینرز کلاب کاملا متفاوت است.

آمریکن اکسپرس ابتدا به‌عنوان یک موسسه حمل‌‌ و نقل کالا و بسته‌های سفارشی در سال ۱۸۵۰ و رقیبی برای سرویس پستی ایالات متحده آمریکا آغاز به کار کرد.

سپس در سال ۱۸۸۲ (۱۲۶۱) این شرکت اقدام به ارسال حواله‌های مالی و نقدی به نقاط مختلف کرده و سپس در سال ۱۹۸۱ (۱۳۶۰) چک‌های مسافرتی خود را معرفی کرد.

تاریخچه کارت های اعتباری نشان می‌دهد از اوایل سال ۱۹۴۶ و پیش از ورود طوفانی داینرز کلاب به عرصه بانکداری و سیستم‌های مالی، امریکن اکسپرس نیز به فکر طراحی یک کارت برای مشتریان خود بود.

به‌تدریج با گسترش و توسعه امریکن اکسپرس و تاسیس شعب مختلف این شرکت در کشورهای مختلف، امریکن اکسپرس اولین کارت اعتباری پلاستیکی خود را در سال ۱۹۵۹ (۱۳۳۸) به‌عنوان جایگزینی برای پول‌های نقدی معرفی کرد. در کمتر از یک سال و با خدمات ویژه و مزایایی که این کارت‌های اعتباری داشتند، تعداد مشتریان این شرکت در سطح جهان به بیش از ۸۵ هزار تاجر داخلی و خارجی رسید که از ۱ میلیون کارت امریکن اکسپرس استفاده می‌کردند.

کارت‌های بانکی و صادرکنندگان

هم اکنون بانک‌های بزرگ یا موسسات مالی معتبر اجازه صدور انواع کارت‌های اعتباری را دارند. افراد با استفاده از خدمات کارت‌های اعتباری موسسات مختلف می‌توانند به‌ جای تسویه هر ماهه صورت حساب خود، آن را طی قسط‌بندی و به هزینه ماهیانه پرداخت کنند.

طبق تاریخچه کارت های اعتباری ، برای اولین بار در سال ۱۹۵۸ بانک ملی آمریکا به‌عنوان یک بانک رسمی وارد عرصه صدور کارت‌های اعتباری با نام «بانک آمریکارت» (BankAmericard) شد. در سال ۱۹۶۶ (۱۳۴۵) این کارت‌ها در عرصه ملی به رسمیت شناخته شده و به‌عنوان اولین کارت اعتباری عمومی وارد بازار اقتصاد شد. یک دهه بعد این بانک به ویزا (Visa) تغییر نام داد تا بتواند با ارائه ویزا کارت در بازار بین‌المللی نیز حضور داشته باشد.

در همین بین، گروهی از بانکداران کالیفرنیا، با نام «انجمن کارت‌های بین بانکی» (ITC) وارد عرصه تجارت شده و دومین کارت بانکی بزرگ کشور، مستر کارت (Master Card) را معرفی کردند. این انجمن که اکنون به نام «مستر کارت ورلدواید» (Mastercard Worldwide) فعالیت می‌کند، عملکردی شبیه به شرکت ویزا داشته و مستقیما رقیب آن محسوب می‌شود.

درخصوص این دو شرکت باید به اشاره کرد که اعضای هئیت مدیره آن‌ها همگی از اعضای رده بالای بانک‌های جهانی و انجمن‌های بین‌المللی هستند. برخلاف رقبای غیر بانکی، موسسات مالی در یک سیستم «حلقه باز» فعالیت می‌کنند. به‌ این معنا که برای همکاری بین خریدار و فروشنده یا انتقال وجوه نیاز به استفاده از خدمات بانک دارند.

مشکلی که در ابتدا میان شرکت‌های ویزا و مسترکارت با موسسات مالی و بانک‌های مختلف وجود داشت، محدودیت انتخاب میان یکی از دو گزینه بود. بعدها با شکایت‌های مختلف از این موضوع، در آیین‌نامه ارتباطات بین بانکی تغییر اعمال شد و بانک‌ها امکان عضویت در هر دو انجمن و صدور هر دو نوع کارت بسته به سلیقه مشتری را داشتند.

تاریخچه کارت های اعتباری : تنظیم قوانین جدید و رسیدگی به‌ دعاوی

سال ۱۹۷۰ را می‌توان سال انفجار استفاده از کارت های اعتباری بانکی و غیربانکی دانست. اما همان‌قدر که محبوبیت این کارت‌ها با سرعت بیشتری افزایش می‌یافت، چالش‌های آن‌ها نیز بیشتر می‌شد.

طبق تاریخچه کارت های اعتباری ، در این دوره برای جلوگیری از نقض قوانین و بروز جرایم در خصوص استفاده از کارت‌های اعتباری اصلاحاتی صورت گرفت که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تصویب قانون گزارش اعتبار منصفانه: تصویب این قانون در سال ۱۹۷۰ که منجر به محدود شدن دسترسی به استفاده از داده‌های گزارش‌های کارت‌های اعتباری شد.
• تصویب صدور ناخواسته کارت اعتباری: این قانون مانع از اجبار موسسات برای صدور چنین کارت‌هایی برای مشتریان شد.
• تصویب قانون صدور صورتحساب مشتری در سال ۱۹۷۴ (۱۳۵۳): در واقع این قانون همزمان با اصلاح قانون وام تغییر یافت. این قانون مانع از سواستفاده از کارت‌های اعتباری مشتریان می‌شود.
• تصویب قانون مبارزه با تبعیض نژادی در سال ۱۹۷۴: با تصویب این قانون کلیه موسسات و بانک‌ها موظف بودند بدون در نظر گرفتن جنسیت، نژاد، وضعیت تاهل یا ملیت برای افراد کارت مورد نیاز را صادر کرده یا به آن‌ها وام دهند.
• تصویب قانون جمع‌آوری عادلانه بدهی در سال ۱۹۷۷ (۱۳۵۶): با اصلاح قانون حمایت از اعتبار مشتری، لایحه‌ای به‌نام حقوق بدهکاران ثبت شد که مانع از کلاهبرداری یا کشیدن سود روی بازپرداخت اقساط کارت‌های اعتباری می‌شد.

یکی از مهم‌ترین دعاوی که علیه دو شرکت «ویزا کارت» و «مستر کارت» مطرح شده است، شکایت ضد انحصاری شرکت دیسکاور (Discover) بود که ادعا می‌کرد این دو شرکت مانع از صدور کارت‌های دیسکاور توسط موسسات و بانک‌ها می‌شوند.

کارت‌های دیسکاور، با نام «سیرز دیسکاور کارت» (Sears’s Discover Card) برای اولین بار در «سوپر باول» (Super Bowl) سال ۱۹۸۶ مورد استفاده قرار گرفتند. این شکایت که بیش از ۶ سال به‌طول انجامید در نهایت در سال ۲۰۰۴ (۱۳۸۳) پایان یافت. براساس رای دادگاه کلیه بانک‌ها اجازه دارند کارت‌های اعتباری شرکت‌های معتبر را بسته به سلیقه مشتری صادر کنند.

پس از این مورد طبق تاریخچه کارت های اعتباری ، در سال ۲۰۰۹ افشاگری در خصوص مسئولیت و قوانین مربوط به استفاده از کارت‌های اعتباری صورت گرفت که باعث تصویب قانونی به‌نام «حق پاسخگویی» شد. در این قانون شرکت متهم موظف است در دادگاه عمومی شفافیت‌های لازم را برای مصرف‌کنندگان فراهم کرده و دلیل بروز تخلف را شرح دهد. پس از آن شرکت موظف به پرداخت خسارت و جبران مالی برای مصرف‌کنندگان است.

نوآوری و تحول در عرصه کارت‌ های اعتباری

طبق تاریخچه کارت های اعتباری ، از سال ۱۹۶۰ (۱۳۳۹)، نوار مغناطیسی «IBM» یا نوار ماگ، به‌عنوان نوآوری جدیدی به کارت‌های اعتباری اضافه شد. این نوارها مانع از سرقت شده و حاوی اطلاعات حساب بانکی افراد بودند.

شکل ظاهری کارت‌های اعتباری امروزه نیز از سال ۲۰۰۲ وارد دنیای تجارت شد. در این زمان بازار رقابتی میان شرکت‌های صادرکننده کارت‌های اعتباری بسیار شدید بود و هر شرکت قصد داشت با ارائه خدمات ویژه مشتریان بیشتری جذب کند.

برای مثال در همین سال، شرکت‌هایی مانند مستر کارت یا دیسکاور به مشتریان خود اجازه می‌دادند روی برخی از کارت‌های اعتباری شکل، نام یا طرح مورد علاقه خود را چاپ کنند. مثلا یک مستر کارت با طرح اسپاگتی می‌تواند بسیار خاص و منحصر به فرد باشد.

تاریخچه کارت های اعتباری نشان می‌دهد که پس از طوفان تحول دیجیتالی که در همین سال‌ها رخ داد، ویزا کارت و مستر کارت، خدمات جدیدی به حوزه فعالیت‌هایشان اضافه کردند که نوآوری عظیمی در صنعت اقتصاد و بانکداری محسوب می‌شد. این دو شرکت برای افزایش امنیت کاربران خود، دستگاه‌های کوچکی طراحی کردند که به‌صورت مستقیم به حساب بانکی فرد متصل بود. در این حالت فرد نیاز به استفاده از یک رمز همیشگی نداشت، چرا که این دسته از رمزها به مرور زمان قابل یادگیری بوده و به‌راحتی هک می‌شدند.

در عوض این دستگاه‌های کوچک که دارای صفحه نمایش LCD نیز بودند، برای هر بار خرید یک رمز یک بار مصرف برای مشتری ارسال می‌کردند تا خرید خود را انجام دهد. برای گرفتن این رمز تنها نیاز به فشردن یک دکمه بود.

ورود تکنولوژی‌های مجهز به هوش مصنوعی و فرکانس‌های رادیویی بیش از پیش باعث نوآوری در این صنعت شد. اکنون دیگر کارت‌های اعتباری مجازی، بدون لمس، دستبندهای پرداخت، کاشت تراشه‌های شناسایی، کیف پول‌های مجازی یا پرداخت با استفاده از شناسه‌های بیومتریک (اثر انگشت، چهره و غیره) وارد این عرصه شده و جهان تجارت را تغییر داده‌اند.

آینده کارت‌ های اعتباری

حال که درباره تاریخچه کارت های اعتباری خواندیم، فکر می‌کنید کارت های اعتباری در ۲۰، ۵۰ یا ۱۰۰ سال دیگر چه شکلی خواهند داشت؟ نحوه پرداخت هزینه‌های و معاملات به چه شکلی خواهد بود؟

همان‌طور که از زمان ظهور اولین کارت اعتباری تاکنون، این کارت‌ها تغییرات فراوانی کرده و بسیار پیشرفته شده‌اند، بنابراین چندان دور از انتظار نیست که حتی ظرف ۲ یا ۳ سال آینده شاهد حضور نسل جدیدی از کارت‌های اعتباری یا پرداخت‌های بدون تماس باشیم.

امروزه فناوری‌های دیجیتال و تکنولوژی، بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما شده‌اند. نکته مهمی که در این خصوص باید به آن دقت داشت، این است که فناوری‌های مربوط به اپلیکیشن‌های موبایل یا برنامه‌های کاربردی به سرعت محبوبیت یافته و بخشی از سبک زندگی ما می‌شوند. همانطور که اکنون عادت به داشتن پول فیزیکی نداریم و کار انتقال وجه را به راحتی از خانه و با تلفن همراه انجام می‌دهیم و دیگر نیازی به حضور در صف‌های طولانی بانک نیست.

با توجه به موفقیتی که اپل پی توانست از سال ۲۰۱۴ (۱۳۹۳) تاکنون به‌عنوان اولین فناوری پرداخت های الکترونیکی مخصوص تلفن همراه کسب کند، می‌توان پیش‌بینی کرد که نسل آینده دیگر آشنایی چندانی با کارت‌های فیزیکی نخواهند داشت و به‌دلیل راحتی استفاده از این ابزارها و برنامه‌های کاربردی به سمت استفاده از آن‌ها علاقمند شوند.

قطعا دنیای امروز ما، مانند ۵۰ سال گذشته یا حتی ۲۰ سال گذشته نیست، گوشی‌های هوشمند، تکنولوژی‌های واقعیت افزوده و واقعیت مجازی، تراشه‌های بیومتریک قابل کاشت، فناوری‌های رباتیک و هوش مصنوعی و غیره از جمله مواردی هستند که شاید رویای واقعی شدن آن‌ها بسیار بعید و دور به‌نظر می‌رسید. اما اکنون هر کدام از ما به راحتی از آن‌ها استفاده می‌کند. باید منتظر ماند و دید شکل کارت‌های اعتباری در آینده چگونه خواهد بود.

نظر شما درباره تاریخچه کارت های اعتباری چیست ؟ در اختیار داشتن کارت‌های اعتباری می‌تواند امور بانکی بین‌المللی شما را به سطوح بالاتری ببرد. با استفاده از کارت‌های اعتباری، پرداخت‌های بین‌المللی مثل پرداخت هزینه‌های دانشگاه یا آزمون‌های بین‌المللی، خرید از فروشگاه‌های خارجی و سفر بسیار راحت‌تر خواهد بود. می‌توانید برای تهیه انواع کارت های اعتباری به بخش صدور کارت‌های اعتباری در وب‌سایت کافه ارز مراجعه کرده و کارت خود را سفارش دهید.