برنامه غیر متمرکز (dApp) چیست؟ | مزایا و معایب آن

برنامه غیر متمرکز : برنامه غیر‌متمرکز یا دی اپ که به اختصار dApp نوشته می‌شود یکی از فناوری‌های جالب حوزه پرداخت ارزی و خرید و فروش ارز دیجیتال به شمار می‌رود. دی اپ یک برنامه است که بر روی یک پلتفرم غیرمتمرکز نظیر بلاک چین توسعه داده شده و از قراردادهای هوشمند و رابط کاربری تشکیل شده است. مقوله برنامه‌های غیرمتمرکز مثل یک دریچه به جهان جدید است. فرض کنید که شما در ازای وبگردی حقوق دریافت کنید یا این که بخشی از سیستم کامپیوتری شما که مشغول به کار نیست، توان اضافی خود را صرف انجام کار برای مردم سراسر جهان اختصاص دهد؛ با dApp تصور چنین جهانی واقعاً خیلی دور از ذهن نیست.

برنامه غیر متمرکز ظاهری شبیه به برنامه‌های دیگر دارد با این تفاوت که در بخش ذخیره‌سازی داده و مدیریت آن‌ها به جای یک سیستم کامپیوتری مرکزی به نام «سرور» در مجموعه‌ای از سیستم‌های کامپیوتری به نام «بلاک چین» انجام می‌پذیرد. در گذشته حریم خصوصی کاربران از نکاتی بود که شبکه‌های پرداخت خیلی به آن توجه نمی‌کردند و اطلاعات حساس کاربران بین کمپانی‌های بزرگ دست به دست می‌شد. امروزه با ظهور برنامه‌های غیرمتمرکز، حریم خصوصی کاربران به الویت اول تکنولوژی بلاک‌ چین تبدیل شده استامروز، در کافه ارز قصد داریم برنامه های غیر متمرکز را با یکدیگر مرور کرده و مزایا و معایب آن را بررسی خواهیم کرد، پس اگر می‌خواهید بدانید که dApp چیست با ما تا آخز این مطلب همراه باشید.

برنامه غیر متمرکز یا همان DAPP ها چیست؟

بیت کوین به عنوان اولین شبکه غیر متمرکز مبتنی بر بلاک چین بود. قابلیت تمرکز زدایی شبکه بیت کوین به قدری بالا است که توانایی ساخت هر نوع سیستم مالی غیرمتمرکز را دارد. به طور کلی، با ظهور بیت کوین می‌توان برنامه‌هایی شفاف و انعطاف‌پذیر تولید کرد که هیچکس به جز کاربرانش حق دخالت در آن را ندارند. برای این که بهتر با مفهوم دی اپ آشنا شوید، باید گریزی به ماهیت بلاک چین داشته باشیم. بلاک چین به زبان ساده مشابه یک دفتر است که اطلاعات بر روی آن ثبت و ذخیره می‌‎شود. در حقیقت، داده‌ها و اطلاعات بر روی بلاک ذخیره شده و از طریق تکنولوژی «رمزنگاری» با یکدیگر در ارتباط هستند.

برخلاف دیتابیس‌های مدل قدیمی، اطلاعات موجود در بلاک چین بر روی یک سیستم کامپیوتری واحد نگه‌داری نمی‌شود. در حقیقت، اطلاعات بین کاربرانی که به بلاک چین متصل شده‌اند به اشتراک گذاشته می‌شود. به این ترتیب، امکان دخل و تصرف اطلاعات در بلاک چین غیر ممکن است و هیچ شخصی به جز «اکثریت» کاربران آن حق دخالت در قوانین آن را ندارد. برنامه‌هایی که بر روی این شبکه غیرمتمرکز ساخته می‌شوند، دی اپ (dApp) می‌گویند. برنامه های غیر متمرکز در ظاهر کاملاً مشابه با برنامه های معمولی هستند. برای مثال یک شبکه اجتماعی غیرمتمرکز در مقایسه با شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام و فیسبوک در ظاهر یا همان Front-End تفاوت آنچنانی نخواهد داشت، بلکه از لحاظ ذخیره‌سازی اطلاعات عملکرد کاملاً متفاوتی دارد. به طور کلی، یک برنامه غیر متمرکز چهار ویژگی اصلی دارد که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت.

به عبارت دیگر، اپلیکیشن های غیر متمرکز، برنامه‌های دیجیتالی هستند که به جای یک سیستم کامپیوتری، بر بستر یک بلاک‌چین یا چند شبکه کامپیوتری همتا به همتا فعالیت می‌کنند. برنامه غیرمتمرکز تحت نظارت و حمایت یک نهاد منفرد نیست. برنامه های غیر متمرکز عموماً بر روی بلاک‌چین اتریوم ساخته می‌شوند و در حوزه‌های مختلفی نظیر بازی‌ سازی، امور مالی و شبکه‌های اجتماعی کاربرد دارد. از مزایای برنامه غیرمتمرکز می‌توان به حفاظت از حریم خصوصی کاربر، کاهش سانسور و انعطاف‌پذیری در برنامه‌نویسی است. البته معایبی نظیر پیچیدگی در طراحی رابط کاربری و مشکلات مربوط به مقیاس‌پذیری نیز در اپلیکیشن‌ های غیر متمرکز وجود دارد.

یک وب اپلیکیشن معمولی نظیر برنامه Uber یا توییتر بر روی شبکه‌ای اجرا می‌شود که متعلق به یک سازمان است. این سازمان حق نظارت و کنترل عملکرد این نوع از اپلیکیشن‌ها را دارد. در حقیقت، در برنامه های متمرکز، میلیون‌ها کاربر در یک طرف و یک سازمان در پشت پرده اپلیکیشن قرار دارد. در طرف دیگر، Dapp ها بر روی شبکه‌های همتا به همتا یا بلاک‌چین قابلیت اجرایی دارند. برای مثال،برنامه‌هایی نظیر بیت تورنت، Tor و Popcorn Time بر روی سیستم‌های کامپیوتری متعلق به یک شبکه همتا به همتا، اجرا می‌شوند. این شبکه همتا به همتا به این معنی است که کاربران متعدد به صورت همزمان در حال استفاده، آماده‌سازی یا ارسال محتوا هستند. امروزه امور مالی غیر متمرکز یا همان دیفای، یکی از بخش‌هایی است که با برنامه های غیر متمرکز تعامل بالایی دارد.

در حوزه ارزهای دیجیتال، برنامه‌های غیرمتمرکز بر روی یک شبکه بلاک‌چینی اجرا می‌شود. این شبکه همگانی به صورت منبع باز و در یک فضای کاملاً غیر متمرکز، به دور از هر گونه کنترل و دخالت نهادهای نظارتی فعالیت می‌کند. برای مثال، یک کاربر می‌تواند یک dApp مشابه توییتر ساخته و آن را بر روی بلاک‌چین قرار دهد. سپس هر شخصی که بخواهد می‌تواند از آن برنامه برای ارسال پیام استفاده کند و حتی خود توسعه‌دهنده برنامه نیز قادر نخواهد بود آن پیام را از روی شبکه حذف کند.

ضرورت استفاده از برنامه های غیر متمرکز

همان‌طور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، تا قبل از فراگیرشدن اپلیکیشن های غیرمتمرکز، اطلاعات مربوط به کاربران در اختیار چند کمپانی بود و آن‌ها از این بانک اطلاعاتی استفاده تبلیغاتی و شخصی می‌کردند. برای مثال، اپلیکیشن‌هایی نظیر واتسپ و تلگرام که بیشترین استفاده را میان مردم دارند، جزو برنامه های متمرکز حساب می‌شوند که تمام اطلاعات کاربران را در دیتابیس خود نگه‌داری می‌کنند.

گردانندگان این اپلیکیشن های متمرکز، تمام اطلاعات از قبیل شماره تلفن و آدرس ایمیل را برای مقاصد سیاسی و تبلیغاتی به کار می‌گیرند. البته، حتی اگر فروش اطلاعات کاربران هم اتفاق نیافتد، این برنامه‌ها از آن برای منافع شخصی خود استفاده می‌کنند. توییتر، اینستاگرام و گوگل همگی به صورت متمرکز اداره می‌شوند و به حریم خصوصی کاربر دسترسی دارند.

برنامه های غیرمتمرکز با هدف قطع دسترسی کمپانی‌های بزرگ وارد میدان شده‌اند. در dAppها، هیچ ارگان یا سازمانی به اطلاعات کاربران دسترسی نداشته و عملاً هیچ‌گونه تبادل اطلاعاتی بین آن‌ها صورت نمی‌گیرد.

ویژگی های برنامه غیرمتمرکز

یک برنامه dapp چهار ویژگی اصلی دارد. اولین و بارزترین مولفه آن، قابلیت «منبع باز بودن» آن است به این معنی که کدهای آن باید در اختیار عموم کاربران قرار بگیرد تا بتوان درستی و صحت آن را تایید کرد. فاکتور »قطعی بودن» نیز یکی دیگر از قابلیت‌های مهم برنامه های غیر متمرکز است که بر اساس آن خروجی برنامه غیر متمرکز همواره باشد یک چیز باشد و در صورت تغییر محیط اجرای آن نیز تغییری در آن حاصل نشود.

محافظت از شبکه بلاک چین از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، بنابراین dAppها باید در یک محیط مجازی مانند ماشین مجازی اتریوم به صورت جداگانه اجرا شوند. این ویژگی «منزوی بودن» برنامه های غیر متمرکز باعث می‌شود که در صورت خراب بودن کدها، مشکلی برای کل شبکه بلاکچین به وجود نیاید. از دیگر قابلیت‌های dApp این است که توانایی لازم برای پردازش هر کاری که بتوان آن را به شکل کد آورد را دارند.

ساختار برنامه های غیر متمرکز نیز با برنامه‌های معمولی متفاوت است. به طور کلی، برنامه‌های تحت وب شامل دو بخش فرانت‌اند (Front-End) و بک‌اند (Back-End) هستند. فرانت‌اند به آن بخش از برنامه گفته می‌شود که توسط کاربر قابل درک باشد. در حقیقت، این بخش شامل ظاهر برنامه، صدا، دکمه و ویدیو باشد. به پشت صحنه یک برنامه که فرایندهای محاسباتی انجام می‌پذیرد بک‌اند می‌گویند. برای مثال، اگر بخواهید محصولی را از اینترنت خریداری کنید، معمولاً با فرانت‌اند در ارتباط هستید اما اطلاعات مربوط به خرید شما در بک‌اند که همان سرور یا دیتابیس است ذخیره می‌شود.

نحوه توسعه dApp

توسعه و راه‌اندازی یک اپلیکیشن دی اپ همانند پروژه ارزهای دیجیتال و بلاک‌چین است. در قدم اول باید یک وایت‌پیپر (White Paper) برای پروژه خود تعریف کنیم. در وایت پیپر باید تیم توسعه‌دهنده، اهداف و مشکلی که با استفاده از محصول شما می‌شود را توضیح دهید. سپس با اجرای یک ایردراپ و درنظرگرفتن جوایز ارزنده، هواداران برنامه را افزایش دهید.

علاوه بر این، عرضه اولیه سکه و توکن نیز یکی از روش‌های مناسب برای جذب سرمایه اولیه است که خیلی از dApp ها از آن بهره‌مند می‌شوند. در مرحله آخر، برای این‌که موفقیت روزافروزن یک اپلیکیشن غیر متمرکز را شاهد باشیم، باید آن را با پلتفرم‌های غیرمتمرکز معروف ادغام کنیم.

مزایا و معایب برنامه غیر متمرکز

برنامه‌ های غیر متمرکز نسل جدیدی از امکانات مبتنی بر فناوری بلاک‌چین هستند که در نکات مثبت بسیار زیادی به این صنعت نوپا اضافه ‌کرده‌اند. البته باید در نظر داشت که هر برنامه جدید ممکن است دچار معایبی نیز باشد و Dapp ها نیز این قضیه مستثنی نیستند. در ادامه برخی از مزایا و معایب برنامه های غیر متمرکز را با یکدیگر مرور خواهیم کرد.

نکات مثبت برنامه های غیر متمرکز

یک برنامه غیرمتمرکز با هدف مقابله با سانسور و حفظ حریم خصوصی کاربران راه اندازی می‌شود. عدم دستکاری یا متوقف‌کردن یک برنامه نیز از دیگر اهداف dApp به شمار می‌رود. در حقیقت، زمانی که قراردادهای هوشمند بر روی بستر بلاک چین راه اندازی شدند، امکان متوقف یا خاموش کردن برنامه دیگر وجود نخواهد داشت. برای این که این مزیت را بیشتر درک کنید، باید برنامه‌های معمولی را با dAppها مقایسه کنیم. در یک برنامه متمرکز نظیر واتسپ اگر سرور اصلی و مرکزی برنامه در معرض حمله هکرها قرار بگیرد، امکان متوقف کردن سرورهای اصلی برنامه وجود دارد اما در دی اپ چنین موضوعی اصلاً محوریت ندارد.

نکته قابل اهمیت در برنامه های غیرمتمرکز، توجه به «حفظ حریم خصوصی» کاربران است. برای ثبت نام در dAppها نیاز نیست اطلاعات شخصی را وارد کنیم بلکه با استفاده از یک کیف پول دیجیتال مثل تراست ولت و با زدن تنها چند کلیک می‌توانید وارد یک برنامه غیر متمرکز شوید. از دیگر مزایای dAppها می‌توان به «ثبات داده‌ها» اشاره کرد. برای مثال، به محض ورود اطلاعات یک تراکنش به بستر بلاک چین، دیگر هیچ شخصی نمی‌تواند آن را پاک کند یا اعداد موجود در آن را تغییر دهد.

نکات منفی برنامه‌های غیر متمرکز

برخلاف تمام مزایایی که برنامه های غیر متمرکز برای ما به ارمغان می‌آورد، نکات منفی زیادی نیز دارد که باید از انها نیز آگاه باشید. یکی از اولین چالش‌هایی که یک دی اپ می‌تواند با آن روبرو شود، اشکال در فرایند بروزرسانی و عدم مدیریت صحیح آن خواهد بود. از آنجایی که پس از انعقاد قراردادهای هوشمند بر روی بلاک چین نمی‌توان به سادگی کدهای آن را تغییر داد، بنابراین دستکاری در کدهای آن بسیار سخت است و توسعه‌دهندگان نمی‌توانند به سادگی آن را آپدیت کنند و اگر کدنویسی اولیه دچار باشد، برطرف‌سازی آن دچار مشکل خواهد بود.

دومین نکته منفی برنامه‌های غیر متمرکز می‌تواند مربوط به عدم مقیاس‌پذیری و ازدحام بیش از حد شبکه باشد. در حقیقت، برنامه های غیر متمرکز معمولا بر روی بلاک چین اتریوم کار می‌کنند و از آنجایی که هر تراکنش باید توسط شبکه مورد تایید واقع شود، سرعت شبکه تحت تاثیر قرار گرفته و مند خواهد شد. بنابراین اگر حجم تراکنش‌های یک دی اپ زیادتر از توان محاسباتی بلاک چین مادر باشد، اجرای برنامه دچار مشکل می‌شود.

انواع برنامه های غیر متمرکز

بیشتر برنامه‌هایی که هم اکنون در بستر اینترنت در دسترس مردم قرار دارند از نوع متمرکز هستند. برای مثال، یوتیوب، فیسبوک و اینستاگرام زیر نظر یک ارگان مرکزی اداره می‌شوند که اطلاعات خصوصی کاربرانشان را نیز در اختیار دارند. در حال حاضر، تعداد برنامه های غیرمتمرکز روز به روز در حال افزایش است. در ادامه با برخی از معروف‌ترین اپلیکیشن های غیرمتمرکز آشنا خواهیم شد.

برنامه صرافی غیر متمرکز یونی سواپ

صرافی یونی سواپ (Uniswap) یکی از برنامه‌های غیر متمرکز معتبر بازار است. این صرافی با حجم معاملاتی بالا و نقدینگی (Liquidity) زیاد، این امکان را در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا با چند کلیک ارزهای دیجیتال متنوعی را با یکدیگر مبادله کنند. این صرافی بر روی شبکه اتریوم فعالیت دارد و به کاملاً به صورت غیر متمرکز اداره می‌شود یعنی هیچ ارگان یا سازمان ثالثی در آن دخالت نمی‌کند.

اپلیکیشن غیرمتمرکز میکر دائو

پلتفرم MakerDao یک شبکه سیستماتیک است که تمام ملزومات مورد نیاز برای ساخت یک استیبل کوین را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. علاوه بر این، کاربران در این برنامه می‌‌توانند وام ارز دیجیتال دریافت کرده و یا دارایی دیجیتال خود را در آن سپرده‌گذاری کنند. در حقیقتف میکر دائو یک برنامه غیر متمرکز است که بر روی بلاک‌چین اتریوم طراحی شده است و قابلیت قرض گرفتن و وام دادن ارزهای دیجیتال بدون نیاز به واسطه را در اختیار فعالان بازار کریپتوکارنسی قرار می‌دهد.

بازی کریپتوکیتیز

بازی CryptoKitties یکی از بازی‌های مبتنی بر توکن‌های غیر مثلی (NFT) است. در واقع، کاربران با واریز ارزهای دیجیتال در این پلتفرم می‌توانند توکن‌هایی به شکل گربه را خریداری کرده و آن‌ها را وارد فرآیند تولید مثل کنند. سپس بچه‌ گربه‌ها در قالب یک NFT قابلیت فروش دارند و می‌توان از آن‌ها کسب درآمد کرد. این برنامه غیر متمرکز، بدون دخالت هر ارگان مرکزی فعالیت دارد و اطلاعات کاربران در آن محفوظ است.

برنامه غیرمتمرکز استیمیت

استیمیت (Steemit) یک شبکه اجتماعی غیر متمرکز است که مبتنی بر فناوری بلاک‌چین فعالیت دارد. کاربران در ازای تولید محتوا و مشارکت در فعالیت شبکه، پاداشی را در قالب ارزهای دیجیتال اعطا می‌کند. استیمیت به صورت غیرمتمرکز، با انتقال قدرت به جامعه تولیدکنندگان محتوا، امکان کسب درآمد را نیز در اختیار آنان قرار می‌‌دهد.

کلام آخر

برنامه غیر متمرکز یا همان dApp به اپلیکیشنی گفته می‌شود که در برابر هرگونه نظارت و دخالت ارگان‌های ثالث مقاومت می‌کند. امروزه خیلی از برنامه‌های مورد استفاده مردم در دنیا به صورت متمرکز اداره می‌شوند، به این معنی که اطلاعات اعضای آن در یک مکان مشخص نگهداری می‌شود. به این ترتیب، قوانین مربوط به حفظ حریم خصوصی در این شبکه‌ها رعایت نمی‌شود. اما در dApp ها ، شیوه کار به صورت غیرمتمرکز است. به همین دلیل، توجه بسیاری از کاربران به این نوع از برنامه جلب شده و اعتبار زیادی بین آن‌ها پیدا کرده‌اند.